Sunday 14 April 2019

फेणे!




...दहावीची बोर्डाची परिक्षा सुरू होती आणि वस्तीवर कुणीतरी फेणे आणला होता. रात्री मी अभ्यास करताना जोडीला भाऊही चादरीत लपवून काहीतरी वाचत होता. काय आहे म्हणून बघितलं तर फास्टर फेणे! 'तुझी परिक्षा आहे तू अभ्यास कर' म्हणत त्याने पुस्तकाला हातही लावून दिला नव्हता. 'निदान चित्र तरी दाखव त्यातली' म्हणून गयावया केलं. तेव्हा पाहिलेलं फेणेचं चित्रंं आजही आठवतंय. ते पाहात असताना 'आता आपल्याला हे पुस्तक कधी वाचायला मिळणार?' या विचारानं खूप अस्वस्थ वाटलं होतं. 

तो क्षण आणि फेणे तेव्हापासून लक्षातंय. गुगलवर पुस्तकं शोधत असताना कायम या पुस्तकांची कव्हरं पाहून मनाचं समाधान करून घ्यायचे. कधीतरी आख्खाच्या आख्खा संच विकत घ्यायचा ठरवलं होतं. पण अगदी रानडेला गेल्यावरही कधी उत्कर्षला जाणं झालं तरी आणि एरवीही कुठल्या दुकानात जाऊन विकत घ्यायची हिंमत कधीच झाली नाही.

पुण्यात संमेलन लागलं आणि तिथे पुन्हा फेणे दिसला. पहिल्या दिवशी पाहूनच मनाचं समाधान करून घेतलं. पण दुसर्या दिवशी पुन्हा ती पुस्तकं इतक्या जवळ असूनही आपण घेऊ शकत नाहीये या विचारानं अजूनच कसंतरी वाटायला लागलं. शेवटी मनाची हिंमत करून संच खरेदी केला. खूप भीती आणि आनंद दोन्ही वाटलं होतं. गोष्टीच्या पुस्तकावर इतके पैसे घालवले म्हटल्यावर घरच्यांनी चांगलीच खरडपट्टी काढली असती. प्रबोधिनीतल्या कामाचे ६,००० मिळायचे तेव्हा. आपण फार कमवत नाही त्यामुळं आपण अशी चैन करणं योग्य नाही सतत वाटत राहायचं. घरी गेल्यावर पुस्तकाचा बॉक्स बेडमध्ये लपवून ठेवला.

शेवटी कधीतरी खुलासा केलाच पण तोवर ओरडण्याइतकंही कुणी शिल्लक राहीलं नव्हतं. मधेअधे इतर पुस्तकं वाचली पण फेणे लांबच राहिला. गंमत म्हणजे तोच सगळ्यात जवळचा होता. सगळा संच अजूनही पूर्ण झालेला नाहीये. आणि होणारही नाही हे कळून चुकलंय कारण ती ओढ नाही राहिली आता. आणि तसा वेळही. गोष्टीची पुस्तकं वाचण्याइतकं आयुष्यंही सोपं राहिलं नाही.

खरं तर लिहायचंही नव्हतं पण त्याला पुन्हा गुंडाळून ठेवताना काही त् निरोप असावा म्हणून...

Monday 1 April 2019

आमचं गावच साताराय...

स्वारगेटला असे बरेच वयस्कर लोक भेटतात. ज्यांना गावाकडनं एसटीत बसवून दिलेलं असतं. स्वारगेटला उतरलं की पुढं त्यांचं त्यांनी बघायचं. एखादा नोकीया आणि कागदाच्या चिटूर्यावर लिहिलेला मोबाईल नंबर एवढंच काय ते सोबत. याच्यावर त्यांनी घर शोधायचं आणि गाठायचं.
त्यातल्या त्यात बरं माणूस बघून फोन लावून घ्यायचा, बस विचारायची.

आज असंच सिग्नलला रिक्षा थांबली अन् एक आजोबा रिक्षात येऊन बसले. बसले म्हणजे एकानं गडबडीत ढकललंच जवळपास. जाताना तो इसम सांगायला विसरला नाही की त्यांच्याकडनं फोन लावून घ्या. कुणाला फोन, कसला फोन काहीच सविस्तर न सांगता तो निघूनपण गेला. काहीच न कळल्यानं रिक्षावाला, मी अन् रिक्षातला अजून एकजण त्याला बघू लागलो. तोवर सिग्नल सुटला...

हिकडं बाबांची स्वतःच फोन करायची घाई. फोनमध्ये एकच कांडीय म्हणाले. मग रिक्षावाल्याने डोकं खायला सुरूवात केली.
"कुठं उतरायचंय?"
"हडपसर"
"........."
शेवटी आजोबांनी कुठं उतरायचं खात्री करायसाठी फोन लावला. पलीकडनं काय कोण बोलत हुतं कळलं नाही पण काय त ताळमेल लागत नव्हता. शेवटी न राहवून हातातला फोन घेतला अन म्हटलं मी बोलते. निरोप घेऊन सांगितला आणि म्हटलं आता निवांत बसा.

हा गोंधळ पाहून पलीकडं बसलेल्या माणसानी रितसर चौकशी सुरू केली. कुठं चाललाय वगैरे वगैरे. म्हटलं चालूदे यांचं... अन बाहेर बघायला सुरूवात केली. आजोबा सगळ्या प्राथमिक चौकशीला शहाण्या मुलासारखी उत्तरं देत होते.

"कोणत्या गावावरनं आलाय?"
"सातारा"
"सातारमधलं गाव कुठलं?"
‎ "आमचं गावच साताराय"

आयला! सातारचा माणूस... आपल्या भागचा माणूस... आमचं गावंच साताराय असं ठसक्यात सांगणारा... ऐकून भारी वाटलं. मी माझं गाव शेवटचं कवा सांगितलं हुतं... न्हाय आठवत...

‎तिसरं सिट फातीमा नगरलं उतरून गेलं अन मला बडबड कराय संधी मिळाली. मीपण सातारचीय ऐकून बाबांना आनंद झाला. आम्ही येतो आंदूरीला म्हटले. त्यांना रिक्षात बसवून गेलेला माणूस कोल्हापूरचा होता. तोपण बसमध्येच भेटलेला. इतका वेळ खरतर मला तो आजोबांचाच नातलग वाटत होता.

शेवटी स्टॉप आला अन् बाबा उतरले. पिशव्या हातात दिल्या. म्हटलं आता हे काय वळून पण बघणार नाय. पण... पैशे बिशे देऊन झाल्यावर थांबले की! निरोप म्हणून हाताने खूण केली. आणि काय वाटलं कुणास ठाऊक एकदम दोन्ही हात जोडून येतो म्हणाले. एखाद्या पैपावण्याचा निरोप घ्यावा तसं...
त्या क्षणी काय वाटलं सांगता यायचं न्हाई... पण लय बरं वाटलं... रोजच्या तकलादू शिष्टाचारांपेक्षा खरं वाटलं...

Thursday 28 February 2019

निघालेली माणसं... निघालेला प्रवास...

ते गाणं आठवतंय का? ज्यात सगळे लोक निघालेले असतात. हातात, डोक्यावर सामान घेऊन... आपला सनी देओलपण ट्रकमधून अमिशा पटेलला सोडायला निघालेला असतो. प्रसंग फाळणीचा आहे. सगळीकडं भगभगतं उन. पण लोकं निघालेली असतात.

हा, तेच... मुसाफिर जानेवाले...
अलीकडे हडपसरवरून निघताना हे गाणं आठवतं. कारणही तसंच. रोज सकाळी लोकांचा भलामोठा लोंढा हडपसरवरणं निघालेला असतो.
आजूबाजूला पाहिलं तर वर तसंच भगभगतं उन
अन चारी बाजूला माणसंच माणसं निघालेली असतात.

या निघायच्या वेळी बस, रिक्षा, रस्ता सगळंच गच्च असतं. कालेजची पोरं त्याच उत्साहानं बसच्या दारात लटकतात. शाळेतली त्याच गिचमिडीतनं जातात.
या सगळ्यात पुनावाल्याचे मास्कवाले स्थितप्रज्ञ गडी. आजूबाजूला इतकं काय चालतं पळतं; पण हे आपले हरणं न बघताच निघालेले असतात.

तर अशी ही गर्दी वगैरे बनून माणसं निघालेली असतात.
ड्राइव्हर वगळता येत नाही म्हणून भारी भारी फोर व्हीलरपण ड्राइव्हरसकट निघालेल्या असतात.

थोडक्यात इतके सगळे निघालेले असतात.
या निघालेल्या माणसांचंं वातावरण असं दिसतं.
गर्दीत गर्दी करत मीपण निघालेली असते.

आणि...

या निघालेल्या प्रवासात
चुकून कंटाळणाऱ्या लोकांसाठी
कचऱ्याच्या ट्रकवरचे कावळे
अखंड प्रेरणा स्रोत बनून
निघालेले असतात...

बिग ब्रदरचे तुमच्यावर लक्ष आहे!

‘नाईन्टीन एटीफोर’ ही जॉर्ज ऑरवेल यांची आणखी एक जगप्रसिद्ध कादंबरी. मूळ इंग्रजी भाषेत असलेल्या या कादंबरीचा अशोक पाध्ये यांनी केलेला मराठी अन...